Pozostałe skutki rewolucji przemysłowej to:
- urbanizacja związana z migracją ludności ze wsi do miast
- postęp wiedzy medycznej i higieny
- zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie - zwiększenie w przemyśle (później w usługach)
- prawo pracy - ochrona przed wyzyskiem
- narodziny proletariatu
- narodziny ruchu robotniczego i ideologii socjalistycznej 48
- zwiększenie wydobycia węgla i żelaza
- powstanie i rozwój kolei
- zastosowanie maszyn parowych w fabrykach, na statkach oraz na kolei 469
- zwiększenie rozwoju miast północnej i północno wschodniej Anglii (Manchester, Liverpool, Birmingham) 50
- wzrost liczby ludności, przede wszystkim w miastach (migracja; zwiększony przyrost naturalny) 51
Oczywiście nie wszystkie z nich są pozytywne. Większość z nich niesie ze sobą również negatywne skutki. Zastanówmy się teraz nad korzyściami jakie przyniosła nam rewolucja przemysłowa przełomu XVIII i XIX wieku.
Niewątpliwie do pozytywnych skutków możemy zaliczyć rozwój medycyny i higieny, która „rozwinęła się pod naciskiem silnego zapotrzebowania społecznego.”52 Zauważmy, że poprzez rozwój medycyny mieliśmy nie tylko spadek śmiertelności noworodków, ale też życie ludzkie zostało znacznie wydłużone. Zwiększony przyrost naturalny nie był zatem skutkiem zwielokrotnienia urodzeń, ale właśnie konsekwencją przedłużenia życia ludzkiego poprzez zastosowanie nowych osiągnięć medycyny.53
Zagadnienie rewolucji demograficznej w obecnych czasach spotkało się również z zainteresowaniem prasy katolickiej. "Niedziela pisała, że charakteryzujący ostatnie dwa wieki znaczny przyrost naturalny nie jest spowodowany nagłym zwielokrotnieniem urodzeń. Przyczyny tego zjawiska leżą po stronie nauki i cywilizacji. Rozwój m.in. medycyny, farmakologii i całego lecznictwa przyniósł znacznie skuteczniejszą możliwość walki z chorobami. Równocześnie cała rewolucja techniczna spowodowała, że człowiek ulepsza swoje warunki bytu. Automatycznie przedłuża się graniczny wiek umieralności. To były powody, dla których niemal trzykrotny wzrost ludności w Wielkiej Brytanii w XIX wieku nie spowodował tam katastrofy demograficznej. (…)Nasilenie przyrostu naturalnego w niektórych regionach, niesłusznie zwane eksplozją ludnościową, nie zostało spowodowane zwiększeniem liczby urodzeń, ale spadkiem liczby zgonów”.54 Problemy demografii są szczególnie bliskie Kościołowi, ponieważ w bezpośredni sposób dotyczą człowieka i jego warunków bytowych.
Kolejnym, w dużej mierze pozytywnym skutkiem rewolucji przemysłowej było zwiększenie zatrudnienia w przemyśle i jak pisałem wcześniej, również w usługach. Tego typu restrukturyzacja zatrudnienia na wielką skalę odbyła się kosztem rolnictwa i wpłynęła również na rozwój miast. Zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie a zwiększenie w pozostałych sektorach, szczególnie w usługach, jest jedną z wykładni stopnia rozwoju gospodarczego państwa. Kraje najbogatsze, najbardziej rozwinięte, charakteryzują się bardzo nowoczesnym rolnictwem wielkoobszarowym, zatrudniającym stosunkowo mało ludzi. W krajach takich większy udział w strukturze zatrudnienia mają w szczególności usługi.55
Kolejne skutki rewolucji przemysłowej również tworzą pewną grupę. Konsekwencją zwiększonego zastosowania maszyn parowych w fabrykach i na kolei było zwiększenie wydobycia węgla i żelaza. Było to spowodowane większym zapotrzebowaniem na te surowce. Zależność ta widoczna była również w drugim kierunku – zwiększone wydobycie, wytwarzanie jak również przetwarzanie surowców wymusiło rozwój transportu. Wpłynęło to na rozwój hutnictwa oraz rozbudowę infrastruktury kolejowej. Każdy krok ku ekspansji nowych technik produkcyjnych, wydobywczych i przetwórczych pozwalał na zwiększenie zatrudnienia i rozwój również dziedzinie technik transportowych: większe, mocniejsze, szybsze statki i pociągi, lepsza infrastruktura kolejowa oraz nowe porty wymagały wykwalifikowanej obsługi wielu ludzi oraz odpowiednich materiałów wykorzystywanych przy ich budowie oraz eksploatacji. Zastosowanie tych ulepszonych, bardziej efektywnych systemów transportowych owocowało łatwiejszym dostępem do surowców naturalnych znajdujących się na rozległej przestrzeni.56 Właśnie w wyniku rewolucji przemysłowej zwiększyło się wydobycie węgla i produkcja stali. To wtedy rozwija się górnictwo, hutnictwo oraz powstaje infrastruktura kolejowa.
Na okres rewolucji przemysłowej przypada rozwój różnych wielkich okręgów przemysłowych takich jak Zagłębie Ruhry w Niemczech, Okręgu Donieckiego na Ukrainie, czy też Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP). Było to bezpośrednio wynikiem zwiększonego zapotrzebowania na surowce znajdujące się w tych rejonach. Ze względu na konieczność skomunikowania tych rejonów, do dzisiaj posiadają one dobrze rozwiniętą infrastrukturę transportową.
46. Por. M. P. Groover, Fundamentos de manufactura moderna, (wyd. hiszp.) New Jersey 1997, s. 4
47. Por. http://www.answers.com/topic/spinning-jenny (25-04-2009 r.)
48. D. E. O'Connor, The basics of economics, Westport 2004, s. 36.
49. A. Jezierski, C. Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, Warszawa 2003, s. 174-178.
50. Por. P. Deane, The first industrial revolution, Cambridge 1980, s. 27.
51. Por. T. McKerown, R. G. Brown, Medical Evidence Related to English Population Changes in the 18th Century, [w:] Population Studies, Londyn 1955, s.285-307.
52. W. Kozłowski, Przyszłość a technika, Wrocław 1975, s. 320.
53. Por. T. McKerown, R. G. Brown, Medical Evidence Related to English Population Changes in the 18th Century, [w:] Population Studies, Londyn 1955, s.285-307.
54. http://www.kns.gower.pl/knp/demografia.htm (25-04-2009 r.)
55. Struktura zatrudnienia w USA: rolnictwo 0,7%; przemysł 22,9%; usługi 76,3%,
w Niemczech: rolnictwo - 2,8%; przemysł - 33,4%; usługi - 63,8%,
na Ukrainie: rolnictwo 25%; przemysł 20%; usługi 55%
(źródło: wikipedia.org oraz portalwiedzy.onet.pl)
56. Por. S. G. Bunker, P. S. Ciccantell, Globalization and the race for resources, Baltimore 2005, s. 90
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz